Zapobieganie korupcji w jednostkach samorządu terytorialnego

Korupcja jest zjawiskiem, które ma negatywny wpływ na gospodarkę oraz życie społeczne. Korupcja negatywnie wpływa na: konkurencyjność gospodarki, funkcjonowanie biznesu, powoduje straty dla gospodarki oraz budżetu państwa, naraża jednostki samorządu terytorialnego na konsekwencje wynikające z sankcji karnych z tytułu przestępstw korupcyjnych, powoduje utratę dobrego imienia, wpływa negatywnie na wizerunek urzędu, naraża pracowników sektora publicznego na odpowiedzialność karną i wykluczenie z życia zawodowego. Jak pokazują badania prowadzone przez instytucje polskie i międzynarodowe korupcja jest zjawiskiem społecznie nieakceptowalnym.

Przestępstwa o charakterze korupcyjnym polegają na: przyjmowaniu, wręczaniu, proponowaniu, żądaniu, obiecywaniu lub przyjęciu obietnicy nienależnych korzyści majątkowych lub osobistych przez osoby pełniące funkcje publiczne. Szczegółowa definicja korupcji znajduje się w art. 1 pkt 3a ustawy z dnia 9 czerwca 2006 roku o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym. Korzyści, o których mowa w definicji korupcji mogą dotyczyć bezpośrednio urzędnika administracji publicznej jak również innych osób oraz wiązać się z: działaniami realizowanymi w ramach pełnienia funkcji publicznych lub zaniechaniem działań związanych z wykonywaniem funkcji publicznych oraz pośrednictwa w załatwianiu spraw i wywieraniu bezprawnego wpływu.

Do przestępstw korupcyjnych dotyczących jednostek samorządu terytorialnego zaliczają się min.:

• sprzedajność urzędnicza (Art. 228 kk),

• płatna protekcja (Art. 230 kk),

• handel wpływami (Art. 230a kk),

• przekraczanie uprawnień, niedopełnienie obowiązków (Art. 231 §2 kk),

• bezprawna groźba funkcjonariusza publicznego (Art. 246 kk),

• korupcja wyborcza (Art. 250a kk),

• poświadczenie nieprawdy (Art. 271 kk),

• poprowadzenie do niekorzystnego rozporządzania własnym majątkiem (Art. 286),

• nadużycie zaufania (Art. 296 kk),

• udaremnianie lub utrudnianie przetargu publicznego (Art. 305 kk).

Aby zapobiegać zjawisku korupcji w jednostkach administracji publicznej nie wystarczy o nim mówić, konieczne jest podejście systemowe do tego zagadnienia, które polega na wdrożeniu i stosowaniu mechanizmów prewencyjnych, pozwalających w porę wykrywać i zapobiegać korupcji. Istnieje wiele symptomów oraz okoliczności, które prowadzą do korupcji min.: niejasne procedury postępowania, kumulowanie uprawnień, konflikty interesów oraz inne, które należy monitorować, aby w porę przeciwdziałać zjawisku korupcji.

W celu ułatwienia jednostkom administracji publicznej skutecznego zarządzania działaniami antykorupcyjnymi Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna opracowała normę ISO 37001:2016, która określa wymagania i zawiera rozwiązania dotyczące ustanawiania, wdrożenia, utrzymywania, przeglądu i doskonalenia systemu zarządzania działaniami antykorupcyjnymi. Norma ta określa wymagania i zawiera rozwiązania dotyczące: zapobiegania, wykrywania i reagowania na zjawiska korupcji. Wymagania określone w normie ISO 37001:2016 stanowią pomoc we wdrożeniu w jednostkach sektora finansów publicznych wewnętrznych procedur antykorupcyjnych oraz procedur przeciwdziałania przypadkom dokonywania przestępstw korupcyjnych, których opracowanie i skuteczne wdrożenie zostało uwzględnione w art. 68.1 projektu ustawy o jawności życia publicznego.

Opracowanie i wdrożenie procedur antykorupcyjnych pozwala na wykazanie należytej staranności w zapobieganiu korupcji oraz działaniom prowadzącym do korupcji, o których mowa w „Rządowym Programie Przeciwdziałania Korupcji na lata 2018 -2020”.

Autor: Krzysztof Leszczyński
Ekspert ds. Systemów Zarządzania Działaniami Antykorupcyjnymi