Mazowieckie Specjalistyczne Centrum Zdrowia - szpital psychiatryczny w Pruszkowie, Tworkach. Historia, groby i miejsca pamięci

Niewielka nekropolia przy szpitalu w Tworkach to jedno z miejsc warte odwiedzenia. Tutaj znaleźć można zarówno mogiły twórców polskiej psychiatrii, pacjentów, jak i poległych w czasie II wojny światowej.

Mazowieckie Specjalistyczne Centrum Zdrowia przy ul. Partyzantów w Pruszkowie, to jeden z największych i najbardziej znanych szpitali psychiatrycznych w Polsce. Kompleks zabytkowych budynków położony wśród zieleni i drzew – kilka oddziałów, niewielki kościół i cmentarz. Szpitalna nekropolia powstała w 1924 roku (sam szpital został otwarty w 1891 r.). W 1939 r. wydzielono na nim miejsce do pochówku żołnierzy Wojska Polskiego. W samym szpitalu powstały wówczas oddziały dla rannych wojskowych i cywilnych. Tutaj też, w 1944 r. trafiali ranni z powstania warszawskiego.

Dzisiaj na niewielkim terenie, w otoczeniu leciwych drzew, znajdują się groby osób związanych ze szpitalem, zarówno pacjentów, jak i twórców polskiej psychiatrii, m.in.: profesora Józefa Handelsmana, prof. Zdzisława Bizonia,, prof. Andrzeja Jusa, prof. Karoliny Jus, dr. czy Feliksa Kaczanowskiego i innych.

Znajdziemy tutaj również pomnik z napisem: „Pamięci psychicznie chorych narodowości polskiej, niemieckiej, żydowskiej, którzy w latach 1939–1944 bezimiennie spoczęli na naszym cmentarzu bądź zostali wywiezieni i zamordowani. Tworki 1992”.

Na przyszpitalnym cmentarzu w Tworkach są również mogiły żołnierzy z czasu II wojny światowej oraz wpisana do ewidencji Miejsc Pamięci Narodowej kwatera ofiar terroru hitlerowskiego. Warto pamiętać, że w 1944r. na terenie Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Pruszkowie działał obóz przejściowy dla ludności cywilnej wysiedlanej z Warszawy, do którego mogło przejściowo trafić nawet 650 tys. osób. Niemcy kierowali tam też uczestników powstanie warszawskiego. Później wywożono ich do obozów koncentracyjnych. Ci, którzy zmarli w obozie „Dulag 121” zostali pochowani w Tworkach.

Dla porządku wyjaśnienie: Tworki to dzielnica Pruszkowa, dlatego zdarza się mylne przekonanie, że szpital psychiatryczny w Tworkach i Pruszkowie to dwie różne placówki.