Ogród Saski - jeden z najstarszych parków Warszawy

Ogród Saski, położony w obrębie ulic Królewskiej, Marszałkowskiej, Senatorskiej, Fredry, Wierzbowej i Placu Piłsudskiego jest jednym z najstarszych parków w Polsce. Początki ogrodu przypadają na rok 1713. Ostateczny kształt uzyskał w latach 1724 – 1748. Założony przez króla AugustaII, rozbudowany za króla Augusta III jako ogród przypałacowy w stylu francuskim (proj. M. D. Pöppelmann, Z. Longuelune, C. F. Pöppelmann, J. Ch. von Naumann). Znajduje się na Osi Saskiej jako część barokowego założenia urbanistycznego wpisanego w plan miasta. W latach 1816 – 1827 ogród został przekształcony w park krajobrazowy w stylu angielskim z  zachowaniem elementów wcześniejszego układu geometrycznego (proj. J. Savage). Układ ten przetrwał cały XIX wiek aż do II wojny światowej.

W 1727 r. Ogród Saski decyzją króla Augusta II został udostępniony mieszkańcom miasta. Stał się w ten sposób pierwszym publicznym ogrodem miejskim w Polsce. Do użytku dworu królewskiego wydzielono jedynie dwa niewielkie ogródki w części przylegającej do pałacu Saskiego.

W 1748 August III polecił zbudować w Ogrodzie Operalnię (Opernhaus). Był to pierwszy w Polsce wolno stojący budynek teatralny. Od XIX w. aż do wybuchu II wojny światowej odbywały się w Ogrodzie darmowe Koncerty Promenadowe zapoczątkowane przez występy orkiestry janczarskiej króla Augusta II. W 1870 roku na terenie ogrodu zbudowano drewniany Teatr Letni (proj. A. Zabierzowski). Miał on zastąpić Teatr Wielki w związku z jego zamknięciem na czas przebudowy, ale funkcjonował aż do wybuchu II wojny światowej. Trafiony bombą spłonął podczas nalotów na Warszawę.

Dzięki wybudowaniu w 1847 roku u wylotu ulicy Królewskiej Instytutu Wód Mineralnych, a także licznym pawilonom ogrodowym, przedstawieniom i pokazom pionierskich pokazów polskich filmów dokumentujących życie codzienne Warszawy w Teatrze Letnim, Koncertom Promenadowym otwartym dla publiczności, Ogród Saski był uważany za salon Warszawy, za reprezentacyjną przestrzeń miasta.

W 1935 r. przez zachodnią część parku przebito do placu Żelaznej Bramy i ulicy Żabiej ulicę Marszałkowską. Projekt połączenia Marszałkowskiej z placem Bankowym został zrealizowany przez Niemców podczas okupacji. Wykorzystali oni zniszczenie i rozbiórkę oficyn Pałacu Błękitnego, który ucierpiał podczas walk w obronie Warszawy.

Podczas wojny Ogród Saski był udostępniony, ale od 4 maja 1942 roku decyzją władz okupacyjnych Polacy mieli zakaz wstępu do parku. W czasie Powstania Warszawskiego w Ogrodzie Saskim został częściowo zniszczony drzewostan, całkowitemu zniszczeniu uległy natomiast wszystkie elementy architektoniczne.

Po II wojnie światowej Ogród Saski urządzono na nowo. Większość obiektów odbudowano. Wśród nich - fontannę Marconiego. Na terenie Ogrodu Saskiego znajdują się odtworzone barokowe rzeźby, zegar słoneczny, pomniki m. in. Marii Konopnickiej, wodozbiór i szereg innych, także Grób Nieznanego Żołnierza stanowiący obecnie trójarkadowy fragment ocalałej kolumnady Pałacu Saskiego. Wśród nieodtworzonych obiektów znalazła się Oranżeria oraz wysadzony przez Niemców w grudniu 1944 r. Pałac Saski. Co jakiś czas powraca dyskusja dotycząca jego odbudowy jako zasadniczego elementu Osi Saskiej.

Obecnie płn-zach. część Ogrodu Saskiego (ponad 1 ha) od ul. Senatorskiej została zwrócona dawnym właścicielom - spadkobiercom Jana Zamojskiego, którzy odzyskali przylegający do Pałacu Błękitnego swój dawny pałacowy ogród.