Czy umowa ustna może być wiążąca? Dbaj o swój interes i eliminuj przedmioty sporu

Gdy myślimy o zawieraniu umowy, oczyma wyobraźni widzimy jak składamy podpis na stosownym dokumencie. Nieustannie robimy to jednak w zupełnie inny sposób – choćby dokonując zakupów rozmaitych codziennych artykułów w pobliskich sklepach czy na targowiskach. Choć nie formalizujemy jej, jak najbardziej dokonujemy czynności prawnej. Kiedy jeszcze tego typu forma jest dopuszczalna i jak dochodzić swoich roszczeń w wypadku, gdy pomiędzy stronami powstaną nieporozumienia?

Istnieją sytuacje, gdy wytworzenie stosownego dokumentu jest nieodzowne

Sposób kształtowania stosunków prawnych między zawierającymi rozmaite umowy podmiotami często jest kwestią, w której prawo pozostawia im dużą swobodę. Jak stanowi art. 60 kodeksu cywilnego, „wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny.”, przy czym mówi on także o przewidzianych ustawowo wyjątkach – wymienić tu można np. umowę o pracę, której zawarcia na piśmie najpóźniej w dniu jej rozpoczęcia wymaga kodeks pracy. Ochrona obrotu prawnego wymaga bowiem, aby te, których skutki są poważniejsze, przybierały taką właśnie formę.

Tak zawierane muszą umowy o roboty budowlane, pożyczki na kwotę przekraczającą 500 zł, spółki cywilnej, a także renty.

W wielu sytuacjach konieczne jest ponadto sporządzenie aktu notarialnego. Dotyczy to m.in. sprzedaży nieruchomości, użytkowania wieczystego, odrębnej własności lokalu, szeregu rodzajów spółek czy darowizny (jakkolwiek z pewnymi wyjątkami). To kosztowne rozwiązanie, jednak gwarantuje zgodność z prawem.

Jeżeli w danym przypadku nie ma przeszkód i umowa może być zawarta w formie ustnej, kluczową kwestią jest moment jej zawarcia. Każde oświadczenie woli złożone przez osobę posiadającą zdolność do czynności prawnych jest wiążące – warto mieć to na uwadze, bo możemy powziąć ważne zobowiązanie nawet nie będąc tego świadomym! Tak jak w przypadku umów pisemnych, należy jednak zadbać o to, by określone zostały najważniejsze kwestie, a więc przedmiot, warunki wykonania danej czynności czy termin. Największa nasza staranność w tym zakresie może nas jednak nie uchronić przed kłopotami.

Warto dbać o to, by radca prawny lub adwokat weryfikował ustalone warunki

Problem pojawia się oczywiście wówczas, gdy pomiędzy stronami umowy nastąpi spór. Jak przypomina adwokat Krystyna Hese-Trzaska, obowiązek udowodnienia, iż doszło do jakiejś czynności spoczywa na tym, kto będzie chciał to wykazać. Gdy będziemy musieli toczyć spór przed sądem, oznaczać to może duże kłopoty i wymagać choćby powoływania świadków. Jeśli brak jest innych dowodów niż ich zeznania, sądowi pozostanie jedynie ocena ich wiarygodności, nigdy nie możemy być więc pewni, jak taka sprawa się zakończy.

Dlatego zawarcie umowy w formie pisemnej należy rozważać zawsze, gdy ewentualne konsekwencje jej niewykonania bądź zaistnienia sporu będą dla nas jakkolwiek dotkliwe. Im bardziej złożony jest jej przedmiot bądź warunki realizacji, tym więcej towarzyszy temu pułapek. Radca prawny bądź inny kompetentny specjalista może nas przed nimi uchronić, jeśli tylko damy mu na to szansę, a więc zlecimy zaopiniowanie warunków umowy przed jej zawarciem. Ustne wyrażenie woli pozostawmy na najprostsze zakupy.