Ukraińcy. Skutki exodusu dla rynku pracy

Spośród około 800 tys Ukraińców, którzy pracowali w Polsce, na Ukrainę mogło wrócić  ok. 100 tys. przy czym proces ten nie uległ jeszcze zakończeniu. Bardzo dużo firm, szczególnie  z sektora usług, produkcji wyrobów przemysłowych  - kontynuuje zwolnienia. Jednocześnie  istnieją sektory, które bardzo chętnie zatrudniliby dodatkowe ilości pracowników. Dotyczy to branży przetwórstwa rolno – spożywczego, logistyki, handlu detalicznego (duże sieci).  Dochodzą sygnały, że jedynie ukraińscy kierowcy ciężarówek są gotowi na wykonywanie kursów do krajów Europy Zachodniej. Pamiętajmy, że transport międzynarodowy nie jest wstrzymany. Potok dostaw  towarów szczególnie spożywczych  musi być utrzymany bo inaczej  utracimy rynki zbytu. Problem w tej chwili  stanowi  powolne zapełnianie się magazynów z towarami.

Jednocześnie przepisy  regulujące  zasady pobytowe pracowników z zagranicy utrudniają płynny ich przepływ do innych firm.  Warunkiem  pozostania w Polsce po utracie  miejsca pracy, w sytuacji gdy nieuchronnie zbliża się  zakończenie okresu pobytowego (naogół są to  pobyty  3 lub 6 miesięczne) jest  natychmiastowe podpisanie umowy pracy z nowym pracodawcą  oraz  niezwłoczne wystąpienie o  przyznanie pobytu czasowego. Dzisiaj firmy  pozbawione pewności  co do dalszego rozwoju sytuacji na rynku nie są  zainteresowane zatrudnianiem ludzi w oparciu o umowę pracy, a jedynie umowy  zlecenia. To jednak jest za mało by wystąpić o pobyt czasowy. Ponadto polskie procedury są niemiłosiernie skomplikowane i czasochłonne. Urzędy nie pracują, panuje totalny bałagan.

W rezultacie Ukraińcy zmuszeni są opuszczać nasz kraj. Obrazki z tego exodusu mogliśmy w ostatnich dniach oglądać w mediach. Obustronne zamknięcie granic przez Polskę i Ukrainę na trudny do przewidzenia okres blokuje skuteczne przemieszczanie się  w perspektywie zapewne  2- 3 miesięcy. Tymczasem  trudno sobie wyobrazić by lukę w  ubytkach kadrowych mogli  w każdej sytuacji wypełnić  powracający z Zachodu  Polacy, ewentualnie  zwalniani  pracownicy  z warszawskich restauracji czy salonów kosmetycznych.  Ukraińcy wykonywali takie prace jak  patroszenie i filetowanie ryby i kurczaków, praca na budowach oraz inne najbardziej  uciążliwe prace fizyczne. Trzeba również nadmienić, że absolutna większość  tych prac  wykonywana jest w  miejscowościach poza dużymi ośrodkami miejskimi, gdzie nie ma możliwości przesunięcia rodzimych pracowników. Trudno jest też  wyobrazić sobie  zakwaterowanie Polaków po 8 – 10 osób w jednym pokoju,   z jedną ubikacją i prysznicem  w proporcji na  30  - 40 osób, małą lodówką, jedną pralką  oraz wspólną kuchnią. To wydaje się trudne do wyobrażenia, ale w takich warunkach mieszkają  pracujący w Polsce Ukraińcy.

Jeśli gospodarka zacznie wracać  do normalnego życia, niezbędny będzie gwałtowny powrót  bardzo dużej ilości ludzi z Ukrainy do Polski.  To oczywiście unieruchomi  nasze urzędy i konsulaty z wydawaniem nowych wiz. Mówię tak dlatego , że w normalnym trybie  system ten cechował się skrajnym brakiem wydolności. Nie należy liczyć też na jakikolwiek  tryb ulgowy ze strony administracji. Argumenty o potrzebie wsparcia gospodarki  - na urzędników niestety nie działają (szczególnie  urzędników  Ministerstwa Spraw zagranicznych). Urzędnicy PIS mając okazję do odegrania się na  swoich dwóch wielkich wrogach  czyli biznesie oraz Ukraińcach –  chętnie z tej możliwości skorzystają.

Czy Ukraińcy wrócą?

Tak wrócą, bo nie mają innego wyjścia. Gospodarka ukraińska  toczy dzisiaj wojnę z dwoma wrogami tj Rosją oraz wirusem z Chin. Na żadną z nich nie jest przygotowana.  Możemy spodziewać się  bardzo gwałtownego kryzysu gospodarczego, który ten i tak już skatowany kraj - cofnie o wiele lat do tyłu. W obecnych warunkach  nikt nie będzie tworzył  tam  nowych miejsc pracy. W poszukiwaniu pracy z Ukrainy na Europę ruszy więc - gdy tylko pojawi się taka możliwość -  ogromna masa ludzi, mocno poturbowana przez kolejny kryzys.

W nowych warunkach  wygląda na to, że w Europie spadnie  entuzjazm  dla nieograniczonego napływu pracowników z Azji. Wszystkie  znane w historii fale epidemii poza ebolą – miały swoje źródła w Azji. Lombardia „wyleciała w powietrze”  dzięki  bardzo licznej chińskiej diasporze.  Jednym ze skutków  pandemii, przynajmniej  w okresie najbliższych   3 – 4  lat będzie będzie znaczący spadek  otwartości świata zachodniego w stosunku do Azji. Tym bardziej  wzrośnie  atrakcyjność  pracownika z Europy.

Jeśli mamy bardzo szybko  odbudować nasz potencjał produkcyjny  i skorzystać ze sztucznie pobudzonej  bilionami Euro konsumpcji  w Europie Zachodniej to musimy stworzyć mechanizm   sprawnego  zasilenia  zasobów kadrowych pracownikami z Europy Wschodniej.  Jedyną barierę na dzień dzisiejszy  stanowi  nasza administracja.

Należy w trybie natychmiastowym  wprowadzić regulację  pozwalającą  Ukraińcom i Białorusinom uzyskanie prawa pobytu na terenie  Polski pod warunkiem posiadania jakiejkolwiek pracy bez względu na jej formę. Wiadomo, że kiedy  wszystko ulega ciągłym zmianom - należy mieć na uwadze to, że człowiek  musi mieć czas na znalezienie nowej pracy.  Do tego dochodzą problemy z posiadaniem adresu zamieszkania. Tutaj też należy pójść maksymalnie na ustępstwa.

Musimy zrobić wszystko by tę relatywnie liczną grupę pracowników w Polsce zatrzymać. Do tego potrzebne jest  niezwykle elastyczne podejście. Czy rządzącym starczy wyobraźni – trudno powiedzieć. Chyba jednak nie. Kto by tam zajmował sobie głowę Ukraińcami jeśli wokół tak dużo innych spraw.

Marian Przezdziecki